Leven betekent in relatie staan met mensen, dieren, de wereld om je heen. Iedere dag ervaren we nieuwe situaties, die we waarnemen en waar we betekenis aan geven. We ervaren gevoelens die het gevolg zijn van de conclusies die we trekken op basis van wat we zien, horen, aanraken, proeven of ruiken. We kunnen ook gevoelens van anderen waarnemen en daar betekenis aan geven.
Doe wat ik nodig heb
Van oudsher helpen gevoelens ons in actie te komen wanneer we iets als aangenaam of onaangenaam ervaren. Als baby zijn we compleet afhankelijk van anderen die voor ons zorgen. Omdat we ons nog niet zelfstandig kunnen verplaatsen, is het belangrijk dat we onze behoeftes luid en duidelijk kenbaar maken. We uiten ons ongenoegen door te gaan huilen of krijsen en als gevolg komt er iemand die in onze behoefte voorziet. We laten zien dat we tevreden en blij zijn door te kraaien en te lachen en anderen reageren daar vrolijk en met aandacht op. We reageren als baby emotioneel zodat anderen weten wanneer we hulp of aandacht nodig hebben. Onbewust leren we op deze manier dat emotioneel reageren vruchten afwerpt en ons helpt.
Zodra we opgroeien en leren lopen en praten verandert dit. Ben je als kind net gewend dat emotioneel reageren resulteert in ‘ik krijg wat ik wil en ik krijg het nu’ ervaar je dat dit steeds minder vaak werkt. Sommige kinderen blijven volharden in emotioneel reageren en ontwikkelen driftbuien vanuit het idee ‘Ik kreeg het altijd en dat wil ik nu ook! Zo hoort het!’ Een aantal van hen krijgen daardoor (uiteindelijk) hun zin, waardoor ‘Zo hoort het!’ bevestigd wordt. Andere kinderen ervaren dat een driftbui juist averechts werkt. Hun gedrag wordt genegeerd, ze worden vermanend toegesproken of er wordt gedreigd met straf en straf gegeven wanneer de driftbui aanhoudt.
Verbergen, rationaliseren en emotioneel reageren
Ieder mens leert zo op basis van unieke ervaringen en persoonlijke interpretaties omgaan met het uiten van gevoelens. Er zijn mensen die leren dat het uiten van gevoelens gevaarlijk kan zijn en besluiten ze daarom voor zichzelf of ‘binnen’ te houden. Het kan van binnen ‘razen’ maar anderen nemen dit niet waar. Degene die het van binnen voelt ‘razen’ kan zich behoorlijk eenzaam en onbegrepen voelen, terwijl de ander niets in de gaten heeft.
Er zijn mensen die gevoelens pas delen zodra ze er op een cognitieve, rationele manier over kunnen praten. Zonder deze gevoelens trouwens nog te voelen. Dat is veilig voor degene die deelt en voor degene die luistert. Het is echter niet mogelijk met deze mensen mee te voelen. Je hoort het wel maar het ‘voelt’ niet. Het is lastig je er mee te verbinden en de kans is groot dat we er wat van vinden, commentaar op geven of zelfs zeggen ‘ik zie dat anders’.
En dan zijn er mensen die hun gevoelens delen door zich emotioneel te (blijven) gedragen, al dan niet na een periode van ‘inhouden’. Wanneer het aangename gevoelens zijn, kan dit gedrag aanstekelijk werken. Zoals op you tube filmpjes te zien is waarbij 1 persoon een hele tram aan het lachen krijgt. Bij emotioneel gedrag op basis van onaangename gevoelens kunnen anderen zich overweldigd, aangevallen, afgewezen, vernederd, onder de voet gelopen voelen. Het leidt tot de zogenaamde ‘freeze’, ‘flight’ of ‘fight’ reacties in een poging jezelf in veiligheid te brengen. Het leidt meestal niet tot interesse voor het perspectief van de emotionele deler. Wel tot verdediging en oordelen over de wijze waarop gedeeld wordt.
Gevoelens veilig delen
Weinig mensen leren in hun jeugd dat er nog een andere manier is waarop we onze gevoelens kunnen delen met anderen. Een manier die veilig is voor beide partijen en waarbij we ons met elkaar verbonden blijven voelen. Het is juist deze manier die ons in staat stelt niet alleen ons eigen perspectief maar ook het perspectief van de ander bewust waar te nemen op een manier die ons stimuleert tot respectvol gedrag.
Willen we ons verbonden voelen dan zullen we ook echt moeten kunnen voelen. Voelen doe je alleen hier en nu, op dit moment. Het betekent dat je met je lichaam verbonden bent en lichamelijk kunt waarnemen hoe je de situatie waarin jij je bevindt, ervaart. Nu is het niet zo lastig te voelen wanneer je alleen bent, op de bank zit of ligt en niet gestoord wordt door andere mensen of dieren. Lastiger is het wanneer je in gesprek/interactie bent met anderen.
In contact blijven met jezelf en elkaar
Wil je vervolgens delen wat er in je omgaat op een manier die veilig en respectvol is, zorg dan dat je gevoelens bij jou (‘binnen’) blijven. Je zegt dingen als: ‘Ik ervaar nu ……’ en ‘ik krijg de indruk dat…..’ of ‘ik ervaar nu……..’. Probeer te beschrijven wat er in je omgaat, laat er wellicht iets van zien. Doe dit op een manier die duidelijk maakt dat wat je ervaart en voelt ook echt bij jou blijft. Neem hiervoor de tijd, gebruik weinig woorden en laat stiltes vallen. Probeer zinnen te vermijden als: ‘ik word/ben nu heel erg ……’ en ‘ik vind dat jij…..’. Vermijd lange zinnen en veel woorden. Hoe meer woorden we gebruiken, hoe groter de kans is dat we naar ‘buiten’ gaan en in de ratio belanden met alle gevolgen van dien (oordelen, analyseren, vergelijken, piekeren, misverstanden, aanvallen).
Delen van ‘binnen’ uit maakt het mogelijk dat de ander met je kan mee resoneren, meevoelen en dat op zijn/haar beurt kan laten merken. Hierdoor voel jij je gezien en gehoord en serieus genomen. Je ervaart minder afstand tot de ander, meer nabijheid. Dit heeft weer tot gevolg dat jij je op jouw beurt sneller gaat interesseren voor de ander en diens perspectief. Hierdoor ontstaat wederzijds begrip.
Vind je dit lastig? Neem gerust contact op, je kunt het namelijk leren! Het zal jou en je relaties goed doen!
Pauline Hofstra